~. देशको सम्पुर्ण शासन प्रणाली संचालन गर्नलाई जम्मा गरिएको नियमहरुको संगालो नै संविधान हो ।
~. जसले सरकारको स्थापना एवम् संचालन र सरकारलाई नै शासित गर्दछ ।
~. सरकारको शक्ति¸जनताको अधिकार¸शासक र शासित बिचको सम्बन्ध समावेश भएको हुन्छ ।
~. सरकारको स्वेच्छाचारिता सिमित गर्ने¸जनताको अधिकारको रक्षा र सार्वभौमशक्तिको परिभाषा गर्ने दस्तावेज नै संविधान हो ।
~. राज्य संचालन गरिने मूल कानुन र सिद्धन्तहरुको संग्रह संविधान हो ।
~. राज्यका सम्पुर्ण जनताको अधिकार प्रत्याभूति गर्ने एउटा महत्वपुर्ण लिखतलाई संविधान भनिन्छ ।
~. सरकारको स्वविकेकी अधिकारमाथी सीमा लगाउने र जनताको हक किटान गरिदिने दस्तावेज
~. सरकारलाई शक्ति प्रदान गर्ने र शक्तिमाथि नियन्त्रण लगाउन सक्ने कानुनी अस्त्र हो ।
~. देशको मूल कानुन हो ।
~. देशको शासन संचालन गर्ने मार्ग दर्शक सिद्धन्तहूको संग्रह
~. जनता र सरकार विचको सम्बन्ध व्यवस्थित गर्दछ ।
~. शासकलाई शक्ति प्रदान गर्दछ भने दुरुपयोगलाई रोक्दछ ।
~. यो एक राजनैतिक सहमतिको कानुनी दस्तावेज हो ।
संविधानलाई मूल कानुन मान्नुका कारणहरु के के हुन् ?
=====================================
~ निर्माण प्रक्रियाको दृष्टिकोणबाट – संविधान जनता आफैले निर्माण गर्दछन् ।
~ संविधानको व्याख्या – संविधानको सम्बन्धमा कुनै दुविधा भएमा सर्वोच्च
~ अदालतले मात्र ब्याख्या गर्ने गर्दछ ।
~ संशोधन प्रक्रिया – निश्चित विषयबस्तु असंशोधनीय हुन्छ ।
~ विषयबस्तुको दृष्टिकोण – संविधानका विषयबस्तुहरु राजनैतिक सिद्धान्तको आधारमा तय भएको हुन्छ ।
~ कानुनको वर्गिकरण अनुसार – संविधान सार्वजनिक कानूनको रुपमा लागू हुन्छ
~ संबैधानिक सर्वोच्चता – संविधानभन्दा माथी कोही पनि रहदै ।
~ सरकारलाई अधिकार प्रदान गर्ने¸नियन्त्रण गर्ने र उत्तरदायी बनाउने दस्तावेज
नयाँ संविधान निर्माण गर्नु पर्ने कारणहरु
===========================
= राज्य क्रान्तीको सफलता
= नयाँ राज्यको उदय
= उपनिवेशबाट स्वतन्त्र भएमा
= राज्यलाई बृहत रुपको लोकतान्त्रीकरणको दिशातर्फ लान
= राज्य व्यवस्थामा रहेको गतिरोध अन्त्य गर्न ।
संविधान निर्माणका विधिहरु
===================
= संबैधानिक सम्मेलनको आयोजना गरेर ( अमेरिकामा सन् 1789 मा जारी पहिलो लिखित संविधान )
= संबैधानिक आयोग तथा संविधानविद्हरुद्धारा (नेपालको वि.सं. 2015¸2019¸2047 को संविधान)
= शासकद्धारा एकलौटी रुपमा जारी (नेपालको 2004 र 2007 को संविधान)
= जनमत संग्रह (स्वीजरल्याण्डमा जारी गरिएको संविधान )
= अरुले लेखेको संविधान (जापनले स्वीकार गरेको संविधान)
= संविधान सभाबाट
संविधानको वर्गीकरण
===============
= ऐतिहासिक आधारमा
= निर्मित संविधान
= विकसित संविधान
= रुपका आधारमा
= लिखित संविधान
= अलिखित संविधान
= परिवर्तनका आधारमा
= कठोर संविधान
= नरम संविधान
= शक्ति विभाजनका आधारमा
= एकात्मक संविधान
= संघात्मक संविधान
संबैधानिक कानुन भनेको के हो ?
======================
संविधानले परिकल्पना गरेका विभिन्न अंग तथा निकायहरुले गर्ने काम कारवाहीलाई व्यवस्थित गर्न संविधानको अधिनमा रही निर्माण भएका आवश्यक कानुनहरु नै संबैधानिक कानून हो । जस्तै – व्यवस्थापिका संसद कार्य संचालन नियमावली¸ अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग ऐन¸ निर्वाचन आयोग ऐन ।